Eliminaatiodieetti koiralle ja kissalle - Kattava opas

Dieta eliminacyjna dla psa i kota - Kompletny przewodnik

Czas czytania 13 min

Czym jest dieta eliminacyjna i kiedy jest potrzebna?

Dieta eliminacyjna to tymczasowy, ściśle określony eksperyment żywieniowy, który ma na celu ustalenie, czy u zwierzęcia domowego (psa lub kota) występują objawy alergii pokarmowej[1]. W praktyce w diecie eliminacyjnej zwierzę jest karmione tylko jednym nowym pokarmem przez kilka tygodni, tak aby wszystkie dotychczasowe pokarmy i przysmaki zostały wyeliminowane. Jeśli objawy skórne lub jelitowe u zwierzęcia ustępują podczas eksperymentu, a następnie powracają po ponownym wprowadzeniu starego pokarmu, można wnioskować, że objawy były spowodowane przez dany składnik pokarmowy[2][3]. Jedynym wiarygodnym sposobem na potwierdzenie alergii pokarmowej jest właśnie dieta eliminacyjna, po której przeprowadza się kontrolowaną ekspozycję na pierwotny pokarm[4].

Dieta eliminacyjna jest zalecana, gdy podejrzewa się alergię pokarmową jako przyczynę nawracających problemów skórnych lub jelitowych. Przed rozpoczęciem diety ważne jest jednak wyleczenie innych możliwych dolegliwości, takich jak infekcje ucha lub skóry, ponieważ zmiana diety nie wyleczy na przykład zakażeń bakteryjnych lub grzybiczych[5][6]. Należy również kontrolować pasożyty zewnętrzne (takie jak pchły) oraz alergeny środowiskowe, aby nie zakłócały wyników testów dietetycznych. Weterynarz potrafi ocenić sytuację zwierzęcia i udzielić wskazówek dotyczących realizacji diety, ponieważ dieta eliminacyjna wymaga zaangażowania i dokładności ze strony właściciela.

Uwaga: Dieta eliminacyjna nie jest odpowiednia we wszystkich sytuacjach. Staramy się jej unikać u rosnących szczeniąt, suk w ciąży lub bardzo słabych osobników, ponieważ jednostronna dieta może powodować u nich niedobory pokarmowe[7]. W razie potrzeby weterynarz może dostosować dietę eliminacyjną dla rosnącego zwierzęcia, ale zazwyczaj badania alergiczne staramy się przeprowadzać poza okresem wzrostu lub ciąży.

Alergie i atopia u zwierząt domowych – częstość występowania i przyczyny

Alergie u zwierząt domowych można ogólnie podzielić na predyspozycje atopowe związane ze środowiskiem (np. pyłki, roztocza kurzu, pleśnie) oraz alergie pokarmowe. U psów atopowe zapalenie skóry (atopia) jest zdecydowanie częstsze – szacuje się, że około 10–15% psów cierpi na atopię wywołaną przez alergeny środowiskowe[8]. Alergie pokarmowe są rzadsze: w przeglądach literatury stwierdzono, że tylko około 1–2% psów i mniej niż 1% kotów odwiedzających lekarza weterynarii cierpi na prawdziwą alergię pokarmową[9]. Z drugiej strony, u tych zwierząt domowych, które mają przewlekłe objawy skórne (świąd, wysypkę itp.), dość duża część okazuje się ostatecznie reagować na pokarm: w różnych badaniach nawet 9–40% psów i 12–21% kotów z długotrwałym świądem miało alergię pokarmową[9]. Oznacza to, że pokarm ma znaczenie w chorobach wielu zwierząt z problemami skórnymi, choć całkowicie pokarmowo wywołane alergie są w populacji dość rzadkie.

Skąd biorą się alergie? Alergia to nadreaktywność układu odpornościowego na substancję, która normalnie powinna być nieszkodliwa. Predyspozycje dziedziczne odgrywają dużą rolę – u niektórych ras, takich jak labradory, owczarki niemieckie, buldogi francuskie i teriery westie, często występują zarówno atopowe choroby skóry, jak i nadwrażliwości pokarmowe[10]. Czynniki środowiskowe, osłabienie bariery ochronnej skóry oraz powtarzająca się ekspozycja na alergeny (takie jak niektóre pyłki lub białka obecne w diecie) mogą wywołać objawy. Również koty mogą rozwijać atopię i alergie pokarmowe, choć mechanizmy atopii u kotów są mniej zbadane[11]. Kluczowe jest zrozumienie, że alergie są schorzeniami przewlekłymi – nie ustępują samoistnie, ale objawy można kontrolować, unikając czynników wywołujących alergię i w razie potrzeby stosując leczenie. W leczeniu alergii pokarmowej unika się pokarmów wywołujących objawy, a pierwszym krokiem jest ustalenie, jaki składnik jest przyczyną, za pomocą diety eliminacyjnej.

Labrador retriever cierpi na atopię i świąd

Objawy alergii pokarmowej i najczęstsze alergeny

Objawy: Typowym objawem alergii pokarmowej u zwierząt jest silny świąd oraz związane z nim zmiany skórne. U psów alergia pokarmowa często powoduje podobne swędzące problemy skórne jak atopowe zapalenie skóry: pies może się drapać i lizać, zwłaszcza łapy, uszy, pysk, brzuch i okolice odbytu, a na skórze pojawia się zaczerwienienie, grudki, wypadanie sierści lub stany zapalne[12]. Powtarzające się zapalenia ucha zewnętrznego są u psów częstym objawem przewlekłej alergii (zarówno pokarmowej, jak i środowiskowej)[13]. U kotów świąd związany z pokarmem często objawia się drapaniem głowy i szyi oraz ogólnym podrażnieniem skóry; mogą one także nadmiernie lizać swoją sierść, co prowadzi do łamliwości włosów lub łysych plam[14]. Zarówno u kotów, jak i psów alergiczne objawy skórne mogą czasem przyjmować formę różnych reakcji skórnych, takich jak pokrzywka, obrzęk (obrzęk naczynioruchowy) lub zmiany hot spot, jednak w alergii pokarmowej są one rzadsze[15].

U wielu zwierząt domowych z alergią pokarmową występują również objawy ze strony przewodu pokarmowego obok problemów skórnych. Najczęstsze to przewlekła lub okresowa biegunka, luźne stolce, zwiększona potrzeba wypróżniania się (ponad ~3 razy dziennie), wzdęcia oraz czasami wymioty[16]. U niektórych zwierząt jedynymi objawami mogą być dolegliwości jelitowe – na przykład kot może często wymiotować, a pies może mieć przewlekłe problemy trawienne bez istotnych objawów skórnych. Z tego powodu ważne jest uwzględnienie wszystkich objawów: sam świąd lub sama biegunka nie wykluczają alergii pokarmowej. Alergie mogą również nasilać swoje wzajemne skutki; na przykład około 30% zwierząt z alergią pokarmową ma jednocześnie atopię[17], co może powodować silniejsze i bardziej zróżnicowane objawy.

Najczęstsze alergeny: Zwierzę domowe może uczulić się praktycznie na dowolne białko obecne w pokarmie. U psów najczęstszymi alergenami pokarmowymi według badań są wołowina, produkty mleczne, kurczak, pszenica i baranina, a także w pewnym stopniu soja, kukurydza, jajko, wieprzowina, ryby i ryż[18][19]. Częstość ta wynika częściowo z faktu, że składniki te były bardzo powszechne jako surowce w karmach dla psów[20]. U kotów natomiast wołowina, ryby i kurczak wyróżniają się jako przyczyny alergii pokarmowych[18]. Również pszenica, kukurydza, produkty mleczne i baranina należą do zgłaszanych alergenów u kotów, choć rzadziej[21]. Według fińskich weterynarzy najczęstszymi sprawcami alergii pokarmowej są właśnie często używane białka: „wołowina, produkty mleczne, kurczak, baranina, ryby, jajka, kukurydza, pszenica i soja”[22]. Warto zauważyć, że alergia na zboża jest u zwierząt domowych wyraźnie rzadsza niż alergia na białka pochodzenia zwierzęcego[23]. Nadwrażliwość na gluten w zbożach jest możliwa u psów (w niektórych rasach, takich jak terier pszeniczny), ale u większości psów z alergią pokarmową winny jest jakiś składnik pochodzenia mięsnego.

Zazwyczaj alergia rozwija się na pokarmy, które zwierzę jadło przez długi czas – układ odpornościowy potrzebuje czasu, aby się uczulić. Dlatego młode zwierzę może mieć alergię nawet na znany składnik pokarmowy, a alergia nie musi pojawić się od razu po rozpoczęciu nowej diety[24]. Typowo alergie pokarmowe zaczynają się u młodych dorosłych zwierząt (około 1–4 lat), ale zarówno bardzo młody szczeniak (<6 mies.) jak i starsze zwierzę mogą po raz pierwszy rozwinąć alergię pokarmową[24]. W przeciwieństwie do atopii, żadna z płci nie jest szczególnie nadreprezentowana w alergiach pokarmowych[25]. U niektórych ras (np. owczarek niemiecki, labrador, westie) alergie pokarmowe występują częściej niż przeciętnie[10], ale alergie mogą wystąpić u wszystkich ras.

Praktyczne przeprowadzenie diety eliminacyjnej

Celem diety eliminacyjnej jest znalezienie dla zwierzęcia takiego sposobu żywienia, który nie wywołuje objawów alergii oraz potwierdzenie diagnozy alergii pokarmowej testem prowokacyjnym. Poniżej znajduje się krok po kroku proces zalecany przez lekarzy weterynarii do przeprowadzenia diety eliminacyjnej u psa lub kota[26][27]. Plan należy opracować wspólnie z lekarzem weterynarii, aby zwierzę otrzymało wszystkie niezbędne składniki odżywcze także podczas próby. Pamiętaj, że podczas diety należy być niezwykle dokładnym: nawet niewielka ilość zabronionego składnika może zniweczyć wyniki próby[28].

Wybór diety: W diecie eliminacyjnej zwierzę przechodzi na spożywanie tylko jednego nowego pokarmu, którego nigdy wcześniej nie jadło. Są trzy opcje: (1) specjalistyczna pełnoporcjowa karma z tylko jednym nowym rodzajem białka zwierzęcego (i jednym węglowodanem)[29], (2) specjalistyczna karma, w której białka zostały rozbite przez hydrolizę na tak małe fragmenty, że organizm nie rozpoznaje ich jako alergenów[30], lub (3) dieta domowa z jednego nowego mięsa i jednego nowego źródła warzyw lub zbóż[31][7].

Weterynarze mogą zalecić na przykład hipoalergiczne gotowe karmy dostępne w klinikach weterynaryjnych (takie jak Royal Canin Anallergenic/Hypoallergenic, Hill’s z/d)[30] lub jednoproteinowe karmy o ograniczonym składzie (takie jak diety oparte na jeleń-ziemniak)[32]. Wielu właścicieli jednak woli stosować naturalne karmy, wtedy dobrym wyborem jest domowa karma lub wysokiej jakości monoproteinowa pełnoporcjowa karma z nowego źródła białka. Najważniejsze jest, aby wybrana dieta była całkowicie nowa dla zwierzęcia (alergeny, na które zwierzę jest już uczulone, nie mogą się w niej znajdować)[7] i najlepiej pełnoporcjowa, z której zwierzę otrzyma długoterminowo wszystkie niezbędne składniki odżywcze[29].

Przykładem naturalnych i prostych opcji karmy eliminacyjnej są Mr.Bones Dry BARF -pełnoporcjowe karmy dostępne w ofercie Muotitassu, z których każda zawiera tylko jedno źródło białka zwierzęcego i wyraźnie ograniczony skład. Te suszone na powietrzu karmy są dostępne w kilku wariantach smakowych, takich jak: dzikie jelenie, indyk, muflon, wołowina, kurczak oraz świnia iberyjska (dzika świnia) – wszystkie przepisy zawierają 90% mięsa i 0% zbóż lub sztucznych dodatków. Monobiałkowy, ograniczony skład ułatwia kontrolę alergenów. Uwaga: Zawsze sprawdzaj skład produktu, aby upewnić się, że do karmy nie dodano żadnego surowca wcześniej podawanego zwierzęciu (np. niektóre karmy na bazie dziczyzny mogą zawierać niewielkie ilości surowców wołowych, takich jak żwacz, dla poprawy smaku[35]). W razie potrzeby możesz potwierdzić tę informację u nas.

Gdy odpowiednia karma dietetyczna zostanie wybrana, postępuj w następujący sposób:

Przejście na nową karmę: Zmień karmę dla zwierzęcia stopniowo na wybraną karmę eliminacyjną, najlepiej w ciągu kilku dni[36]. Nagła zmiana diety może sama w sobie powodować zaburzenia trawienia, dlatego stopniowe przejście pomaga uniknąć niepotrzebnych objawów. Gdy zwierzę jest całkowicie na nowej karmie, zanotuj pierwszy dzień diety eliminacyjnej. (Jeśli zwierzę miało kuracje lekowe na skórę lub zapalenie ucha, oficjalny dzień rozpoczęcia diety liczy się dopiero od momentu, gdy skóra jest wyleczona, a leczenie zakończone[6].)
Faza diety – ścisła eliminacja trwająca 8–12 tygodni: Karm zwierzę wyłącznie wybraną dietą eliminacyjną przez co najmniej 8 tygodni (w niektórych przypadkach 10–12 tygodni, jeśli objawem jest wyłącznie świąd skóry)[37][26]. Nie wolno podawać niczego innego do jedzenia w tym czasie. Zwróć uwagę na zachowanie całej rodziny i otoczenia: zwierzę nie może potajemnie jeść na przykład jedzenia innego psa, resztek jedzenia z podłogi ani kawałków podawanych przez ludzi. Odstaw przysmaki, gryzaki, smakołyki i suplementy – w razie potrzeby możesz nagradzać zwierzę podając mu małe ilości jego diety jako przysmak[38]. Należy również unikać na przykład połykanych leków lub witamin, które zawierają jako aromat wątrobę kurczaka lub podobne[28]. Zwierzę może pić tylko wodę (nie mleko ani żadne dodatki smakowe)[39]. Idea ścisłej diety polega na tym, że organizm zwierzęcia oczyszcza się z wcześniejszych alergenów i ewentualne objawy alergii mogą się uspokoić. W trakcie diety warto prowadzić dziennik objawów – zapisuj co tydzień stan skóry zwierzęcia, intensywność świądu, stan uszu, jakość kału itp., aby móc zauważyć postępy. Często na przykład świąd skóry zaczyna ustępować po 4–6 tygodniach, a po około 8 tygodniach większość zwierząt z alergią pokarmową reaguje pozytywnie na dietę[9]. Jeśli objawem były wyłącznie dolegliwości żołądkowe, poprawa może nastąpić szybciej (2–3 tygodnie)[40]. Nie przerywaj diety w trakcie, nawet jeśli objawy ustępują – ważne jest, aby przeprowadzić próbę do końca, przynajmniej przez zalecany czas, aby wynik był wiarygodny.
Faza ekspozycji – wróć do oryginalnej diety: Gdy dieta eliminacyjna trwała wystarczająco długo i objawy u zwierzęcia wyraźnie się poprawiły, nadszedł czas, aby przetestować obecność alergii. Weterynarze zalecają przeprowadzenie ponownej ekspozycji: przywróć oryginalną dietę zwierzęcia (czyli jedzenie/przysmaki, które zwierzę jadło przed dietą) do normalnego żywienia[41]. Obserwuj następnie, czy objawy powracają. U zwierząt alergicznych objawy zwykle nawracają w ciągu kilku dni od rozpoczęcia ekspozycji, ale w niektórych przypadkach może minąć nawet 1–2 tygodnie, zanim świąd lub inne objawy ponownie się nasilą[42]. Zapisz, co i kiedy zwierzę otrzymało w fazie ekspozycji oraz czy pojawiły się objawy. Jeśli przez kilka tygodni nie nastąpi żadna zmiana, oryginalne jedzenie prawdopodobnie nie wywołało objawów, a próba dietetyczna jest wówczas negatywna (czyli alergia pokarmowa nie została wykryta przy zastosowanej diecie).
Ocena wyników: Jeśli objawy zwierzęcia powracają podczas ekspozycji, potwierdza to, że przyczyną była alergia lub nadwrażliwość pokarmowa[42][43]. W takim przypadku wraca się do diety eliminacyjnej i ponownie oczekuje, aż objawy ustąpią (może to potrwać od kilku tygodni do miesiąca)[44]. Jeśli natomiast objawy nie powróciły podczas ekspozycji, zwierzę nie reagowało alergicznie na pierwotną karmę. W takim przypadku należy rozważyć inne przyczyny: wiele problemów skórnych wynika na przykład z atopii lub innego składnika pokarmowego, który nie został przetestowany. Jeśli zwierzę miało objawy podczas diety w takim samym stopniu jak wcześniej, alergia pokarmowa jest mało prawdopodobna – warto skonsultować się z weterynarzem w sprawie dalszych badań lub innego rodzaju diety eliminacyjnej z użyciem innego pokarmu[45][46].
Identyfikacja alergenu: Opisane powyżej kroki pozwalają ustalić, czy zwierzę ma alergię pokarmową, czy nie. Jeśli alergia zostanie potwierdzona, kolejne pytanie brzmi, na jaki składnik zwierzę jest uczulone. Niektórzy właściciele nie uważają za konieczne dokładne ustalenie, który składnik jest winny, i karmią swojego pupila wyłącznie dietą, która wyraźnie mu odpowiada (jeśli jest to pełnoporcjowa karma, można to bezpiecznie stosować przez dłuższy czas[47]). Często jednak korzystne jest zidentyfikowanie alergenu, aby dieta mogła być bardziej urozmaicona. Ustalenie tego odbywa się praktycznie poprzez testy składników pokarmowych: przywraca się bezpieczną karmę jako bazę stosowaną podczas diety eliminacyjnej, a następnie dodaje się po jednym testowanym surowcu na około dwa tygodnie[48][49]. Na przykład zaczyna się od białek – podaje się zwierzęciu na przykład kurczaka obok diety eliminacyjnej przez dwa tygodnie i obserwuje, czy pojawią się objawy. Jeśli nie, kurczak prawdopodobnie nie jest przyczyną alergii; następnie testuje się kolejny składnik. Jeśli pojawią się objawy, znaleziono prawdopodobny alergen, test zostaje natychmiast przerwany, a zwierzę wraca do bezpiecznej karmy, aby poczekać na ustąpienie objawów przed przystąpieniem do testowania kolejnego składnika. W ten sposób, testując etapami, można z czasem ustalić, które mięsa, zboża i inne składniki zwierzę toleruje, a które wywołują alergię. Wynik pomaga stworzyć stałą dietę dla zwierzęcia, opartą na komercyjnych karmach hipoalergicznych lub domowych posiłkach według odpowiednich przepisów[50][51].

Shiba cierpiąca na atopowe zapalenie skóry leży w swoim legowisku

Wskazówki dotyczące skutecznego stosowania diety eliminacyjnej

Planuj z wyprzedzeniem i bądź konsekwentny. Znalezienie odpowiedniej karmy eliminacyjnej może wymagać wysiłku. Omów z weterynarzem dostępne opcje i wybierz taką karmę, którą będziesz mógł zapewnić w wystarczającej ilości przez cały czas trwania diety. Gdy dieta się rozpocznie, ściśle przestrzegaj zasad – nawet jedno „nieplanowane przekąszenie" może wywołać u psa alergicznego objawy na wiele tygodni, co podważy wiarygodność próby. Poinformuj wszystkich członków rodziny o znaczeniu diety, aby nikt nie karmił zwierzęcia potajemnie innym jedzeniem.
Prowadź dziennik objawów. Co tydzień zapisuj stan zdrowia zwierzęcia (stan skóry, stopień swędzenia, wypadanie sierści, czystość uszu, jakość kału, wymioty itp.). W ten sposób możesz obiektywnie ocenić, czy dieta eliminacyjna przynosi efekty. Wiele zwierząt potrzebuje 6–8 tygodni, aby poprawić się z objawów alergii[27], więc bądź cierpliwy – szybkie rezultaty nie zawsze są widoczne. Dziennik jest również pomocny dla weterynarza podczas omawiania wyników.
Zadbaj o towarzyszące problemy zdrowotne. Jeśli zwierzę ma swędzące wysypki, wtórne infekcje bakteryjne lub grzybicze albo na przykład zapalenie ucha, prawdopodobnie będzie potrzebowało leczenia tych schorzeń na początku diety. Leczenie alergicznej skóry przyspiesza, gdy stany zapalne są usuwane niezależnie od przyczyny dolegliwości. Na początku diety eliminacyjnej weterynarz często przepisuje leki łagodzące świąd lub kąpiele lecznicze, aby poprawić samopoczucie zwierzęcia – zwykle można je odstawić pod koniec diety, gdy zobaczy się, czy sama dieta pomaga[52]. Również odrobaczanie (pchły, robaki jelitowe) warto utrzymywać na bieżąco.
Wybieraj przysmaki i gryzaki odpowiednio. Podczas diety unika się wszelkich pokarmów niepasujących do diety[28]. Podawaj psu do żucia na przykład zabawki z nylonu lub gumy zamiast prawdziwych kości. Jeśli chcesz podać smakołyki, zazwyczaj możesz użyć samej karmy dietetycznej: wiele zwierząt lubi chrupki lub suszone mięso jako przysmak, gdy są podawane z ręki. Można też wykorzystać 100% suszone mięso tego samego białka (bez dodatków) – na przykład jeśli dieta to wyłącznie jeleń, jako nagrodę można podać małe kawałki suszonego mięsa jelenia, aby utrzymać linię. Wśród przysmaków Mr.Bones znajdziesz dobre opcje tego samego białka, więc możesz skomponować mniej restrykcyjny zestaw: sucha karma BARF, przysmaki i przekąski. W razie potrzeby poproś nas o pomoc.
Monitoruj wagę i ogólną kondycję zwierzęcia. Dieta eliminacyjna może powodować zmiany w wadze zwierzęcia, zwłaszcza jeśli dieta ulega całkowitej zmianie. Regularnie waż zwierzę i oceniaj, czy jego idealna waga została utrzymana – w razie potrzeby dostosuj ilość jedzenia zgodnie z zaleceniami weterynarza. Upewnij się również, że jedzenie dietetyczne to pełnowartościowa karma (zawiera niezbędne składniki odżywcze w odpowiednich proporcjach). Na przykład w dietach domowych i surowych ważne jest dodanie niezbędnych witamin i mikroelementów zgodnie z receptą specjalisty, aby długa dieta eliminacyjna nie prowadziła do niedoborów[31]. Wysokiej jakości gotowa pełnowartościowa karma (tak jak hipoalergiczne karmy weterynaryjne lub wysokiej jakości monobiałkowy suszony BARF) jest zbilansowana i bezpieczna także jako kuracja trwająca kilka miesięcy.

Na zakończenie

Badanie alergii i atopii wymaga cierpliwości, ale skuteczna dieta eliminacyjna może przynieść znaczną ulgę w życiu zwierzęcia. Jeśli dieta eliminacyjna potwierdzi alergię pokarmową, ważne jest, aby unikać rozpoznanych alergenów w diecie zwierzęcia. Na szczęście obecnie dostępnych jest wiele opcji dla zwierząt alergicznych: istnieją hipoalergiczne karmy specjalistyczne, naturalne karmy oparte na nowych białkach oraz różne źródła białka (w tym rzadsze, takie jak dziczyzna, owady, białko końskie itp.), z których można skomponować bezpieczną dietę. Skonsultuj się z lekarzem weterynarii na temat długoterminowego żywienia swojego zwierzaka – celem jest, aby pomimo alergii pies lub kot pozostawał bezobjawowy i otrzymywał zróżnicowane składniki odżywcze. Nawet jeśli Twój zwierzak nie jest uczulony na pokarm, pamiętaj, że różnorodność w żywieniu jest korzystna: zmniejsza ryzyko uczulenia na jedno białko i ułatwia ewentualne przyszłe diety eliminacyjne, jeśli zwierzę jest przyzwyczajone do spożywania różnych białek. W obliczu wzrostu alergii ważne jest poważne traktowanie objawów zwierzęcia i szukanie pomocy – w ten sposób wspólnie ze zwierzakiem można ustalić, która droga prowadzi do zdrowszego, bezświądowego życia.

Źródła:

Kaarinan Eläinlääkäriasema: Instrukcje opieki domowej dieta eliminacyjna – pies i kot[1][54][7][32][45]

FirstVet: Koiran eliminaatiodieetti ja sen toteutus[29][40][41][44][48]

Merck Veterinary Manual: Cutaneous Food Allergy in Animals[9][18][10]

Clinical & Translational Allergy (2018): Atopic dermatitis in cats and dogs[8]

Evidensia Eläinlääkäriasemat: Koiran ruoka-aineallergia[22]

Muotitassu (Mr.Bones Dry BARF karty produktów)[33][34]

Muotitassu (Mr.Bones 100% przysmak z jelenia)[53]

[1] [5] [6] [7] [27] [32] [36] [37] [45] [46] [49] [50] [51] [54] Instrukcje domowej opieki przy diecie eliminacyjnej – pies i kot - Kaarinan Eläinlääkäriasema Oy